10:29, 28/09/2022
BHG – Với điều kiện đặc biệt là tỉnh miền núi, lại giáp ranh với đông đồng bào dân tộc thiểu số, đời sống còn nhiều khó khăn nên trên địa bàn tỉnh Hà Giang vẫn còn nhiều hủ tục hạn chế. kìm hãm sự phát triển kinh tế – xã hội. Trước thực tế đó, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Chỉ thị số 09-CT / TU, ngày 10/5/2021 về “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng xóa bỏ hủ tục lạc hậu ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở khu vực địa phương”.
 |
| Tác giả trò chuyện với chị Sùng Thị Chơ, xã Lao Chải (Vị Xuyên) về phong tục tập quán của người Mông. |
Là tỉnh có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống nên trên địa bàn tỉnh còn lưu giữ nhiều phong tục tập quán, ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống xã hội. Những tập quán lạc hậu này để lại nhiều hệ lụy cho gia đình và xã hội như ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe bà mẹ, trẻ em, làm suy giảm nòi giống, chất lượng dân số và nguồn nhân lực của địa phương.
Kìm hãm sự phát triển của phụ nữ
Công tác ở vùng cao, không ít lần tôi bắt gặp hình ảnh những bà mẹ, những em nhỏ, những thiếu nữ mới 15, 16 tuổi cõng con trên lưng đi làm rẫy. Ở lứa tuổi mà trẻ em miền xuôi đang cắp sách đến trường, học tập kiến thức để vào đời, chọn nghề cho tương lai thì những cô gái vùng cao lại cõng con trên lưng, thân hình còi cọc, gầy còm. gầy yếu do thiếu dinh dưỡng, do mẹ đẻ non. Tình trạng này kéo dài cho đến ngày nay và đang là vấn đề nhức nhối mà chính quyền địa phương cần giải quyết.
Đến xã Lao Chải, một xã biên giới của huyện Vị Xuyên, chuyện con cái đi lấy chồng không có gì lạ. Ông Mường Văn Lạc, Chủ tịch UBND xã Lao Chải, chia sẻ: “Toàn xã có gần 100% là đồng bào dân tộc Mông, theo quan niệm của người Mông xưa, cùng một gia đình lấy nhau để được thừa kế tài sản, giữ của cải. không chia sẻ với người trong dòng tộc, coi như anh em, yêu thương nhau hơn người ngoài, xã đã tuyên truyền rất nhiều theo các văn bản, chỉ thị, nghị quyết của tỉnh, huyện vì bà con vùng sâu, vùng xa. Còn ảnh hưởng bởi truyền thống của dân tộc, của dòng họ, việc chuyển đổi cần nhiều thời gian, ngay cả cán bộ xã địa phương vẫn giữ những phong tục đó ”.
Nhắc đến hệ lụy của hủ tục, Trung tá Nguyễn Văn Giang, nguyên Đồn trưởng Đồn Biên phòng Lao Chải, Đồn Biên phòng Cửa khẩu Quốc tế Thanh Thủy kể cho tôi nghe câu chuyện ấn tượng trong cuộc đời đi lính của mình. trên biên giới của bạn. Đó là câu chuyện của gia đình ông Lù Văn Minh, nguyên kế toán UBND xã Lao Chải, cách đây 9 năm, con dâu thứ 2 của ông là chị Sùng Thị Chơ lên cơn đau đẻ, sinh khó. trong việc sinh đẻ. hai mẹ con đang trong tình trạng rất nguy kịch. Tuy nhiên, vào thời đó, theo phong tục của người Hmông, phụ nữ sinh con không được ra khỏi nhà. Nhận được thông tin từ người dân về việc chị Chua khó sinh cần được giúp đỡ, ngay trong đêm, chính quyền địa phương, bộ đội biên phòng và cán bộ y tế xã đã băng rừng đến nhà vận động gia đình. đưa đến Bệnh viện Đa khoa tỉnh. Nhưng do giữ thuần phong mỹ tục nên gia đình chị không chịu cho chị về, phải mất nhiều thời gian và công sức vận động gia đình mới đưa chị đi bệnh viện. May mắn thay, cô đã đến bệnh viện kịp thời và sinh nở an toàn. Trở lại làng để gặp con sau 10 năm, bà Choo vẫn nhớ về sự ra đời của đứa con trai út. Chị cho biết, đến nay vẫn có những sản phụ ở khu vực chị ở nhà sinh con, không đến trạm y tế cũng như không đến bệnh viện. Đây là một thực trạng đáng buồn khi một bộ phận phụ nữ ở vùng sâu, vùng xa không được chăm sóc sức khỏe sinh sản, tiếp cận các dịch vụ y tế, v.v.
Gánh nặng lên hệ thống an sinh xã hội
Theo thống kê, giai đoạn 2015-2019, toàn tỉnh có trên 2.300 vụ tảo hôn và 67 cuộc tảo hôn. Năm 2021, số cặp tảo hôn là 323 và 7 cặp tảo hôn. Trong đó, chiếm đa số ở các huyện: Đồng Văn, Mèo Vạc, Bắc Mê và Vị Xuyên. Theo các già làng, nguyên nhân là do phong tục của người dân. Cứ mỗi độ xuân về, người dân vùng cao lại đi chơi xuân, đây là dịp để trai gái tìm hiểu nhau. . Sau Tết, nhiều địa phương phải giải quyết các trường hợp tảo hôn, có nơi trẻ 14-15 tuổi kết hôn. Hậu quả của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống đã tạo gánh nặng cho hệ thống an sinh xã hội của tỉnh. Theo thống kê của Sở LĐ-TB & XH, năm 2021, đã trợ cấp thường xuyên cho trên 3.000 trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, gồm: 856 trẻ em không có nguồn nuôi dưỡng; 583 trẻ em khuyết tật đặc biệt nặng; 1.598 trẻ em khuyết tật nặng; 4 trẻ em nhiễm HIV thuộc hộ nghèo. Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng chiều cao còn 32,8%; tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng, nhẹ cân còn 18%.
Bà Nguyễn Thị Hà, Phó Giám đốc Quỹ Bảo trợ trẻ em tỉnh, cho biết: “Trong giai đoạn từ năm 2015 đến nay, Quỹ đã đưa 118 trẻ đi phẫu thuật tim và 133 trẻ đi phẫu thuật sứt môi, hở hàm ếch, bưu phẩm. . , sẹo bỏng… Đa số trẻ em bị dị tật bẩm sinh đến từ các xã vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, bố mẹ còn rất trẻ, có cặp vợ chồng mới 19 tuổi đã có vài con. đứa trẻ. Kinh phí hỗ trợ tiền ăn, ngủ, nghỉ cho trẻ em phẫu thuật từ ngân sách Nhà nước; còn tiền phẫu thuật cho cháu phải huy động từ các chương trình, các nhà hảo tâm, các doanh nghiệp. Trong khi việc huy động các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh rất khó khăn. Trung bình mỗi năm, chi phí đưa trẻ đi phẫu thuật tốn khoảng 500 triệu đến 1 tỷ đồng. Cũng theo bà Hà, qua quá trình làm việc, tiếp xúc với người dân trong thôn, xóm cho thấy, nguyên nhân hầu hết trẻ em bị dị tật bẩm sinh là do bố mẹ lấy nhau bằng huyết thống, tình trạng này kéo dài đã lâu. từ nhiều đời dẫn đến suy tàn nòi giống, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số của tỉnh, những câu chuyện đáng buồn đó đều do ảnh hưởng của những hủ tục lâu đời trong đồng bào. Trước những thực tế đáng báo động này, rất cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị để xóa bỏ hủ tục, tạo đà phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.
Bài, ảnh: LÊ HẢI
Phần II: Ngọn gió đổi mới