Lẩu cù lao (hay còn gọi là lẩu thở, lẩu than) là món ngon “nức tiếng” của các tỉnh miền Tây sông nước. Sở dĩ có tên gọi này là vì người ta phải sử dụng một loại nồi nhôm được thiết kế đặc biệt, chuyên dùng để nấu lẩu, là nồi cù lao.
Bề ngoài chiếc bình khá giống cây nến nhưng có kích thước lớn hơn, có đốt ở giữa giống như một hòn đảo mọc giữa sông. Người ta cho than vào đốt giữa, sức nóng của than sẽ làm chín thức ăn.
Trước đây, lẩu cù lao thường là món ăn đại diện trong các bữa tiệc miền Nam, được đưa vào sau món khai vị, chiếm vị trí trọng tâm. Về sau, món lẩu này được nâng tầm thành đặc sản địa phương, xuất hiện trong thực đơn của các nhà hàng, khách sạn để phục vụ du khách khắp nơi thưởng thức.
Lẩu cù lao là món ăn dân dã, có thể thưởng thức quanh năm. Tùy từng địa phương và điều kiện của từng gia đình mà nguyên liệu làm lẩu cũng khác nhau. Chẳng hạn ở An Giang, Đồng Tháp, người ta hay cho cá vào lẩu, nhưng ở Cà Mau, Bạc Liêu, Kiên Giang không thể thiếu tôm, mực tươi, …
Tuy nhiên, dù ở vùng miền nào thì trong lẩu cù lao cũng luôn có những nguyên liệu đặc trưng như gan heo (hoặc lòng heo), mề gà (hoặc vịt), giò heo nướng hình quả trám, bánh hoa, … Ngoài ra còn có các loại rau đặc trưng như bắp cải, cà rốt, củ cải trắng,
Khi khách gọi món, đầu bếp khéo léo sắp xếp từng lớp nguyên liệu vào nồi, xếp hấp dẫn rồi chan nước dùng.
Than được mồi sẵn để vừa bắt lửa. Sau khi bốc tất cả các thứ vào nồi lẩu, đậy nắp lại, cho than vào đốt, đem ra bàn. Than nóng sẽ làm chín thức ăn, giữ cho nước lẩu luôn sôi cho thực khách thưởng thức.
Không chỉ khác các món lẩu khác ở công thức chế biến mà lẩu cù lao còn có một số công thức chế biến riêng để tạo nên hương vị “trứ danh”. Ví dụ, than được sử dụng phải là than đước. Vì loại than này cháy đều, giữ nhiệt lâu nhưng ít tro.
Khi nước sôi, nắp nồi chuyển động thì mở ra, cho nguyên liệu vào. khiến thực khách khó lòng cưỡng lại.
Lẩu cù lao được ăn kèm với bún hoặc mì, rau cải cúc, đậu hũ chiên, tàu hũ ky, … Cho bún và các loại rau vào nồi nước lẩu đang sôi, nhanh chóng vớt ra tô, chan nước dùng vào. Tôm, Với thịt cá bên trên, thực khách sẽ cảm nhận được trọn vẹn hương vị của món ăn này.
Vị tươi ngon của cá, vị béo ngậy của thịt và rau quyện với nước dùng ngọt thơm khiến du khách xao xuyến, cảm giác như hương vị sông nước miền Tây đang tan dần trong miệng.