.jpg "Người Mường làm bánh ngày Tết")
Trong tiếng Mường, bánh uôi được gọi là bánh tẻ. Không ai biết Bánh Uôi có nguồn gốc từ bao giờ, kể cả những người cao tuổi trong làng cũng chỉ biết rằng bánh đã được truyền qua nhiều thế hệ.
Nguyên liệu chính để làm nên món bánh thơm ngon này là bột gạo nếp nương. Loại bánh rất đơn giản, có hình dáng và hương vị rất đặc biệt mang đến sự thích thú cho người ăn. Làm bánh rất đơn giản nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ. Bước quan trọng nhất là chuẩn bị bột để làm bánh. Gạo làm bánh được chọn từ gạo nếp nương còn nguyên mùi thơm của gạo mới. Vo gạo thật sạch, ngâm gạo trong nước khoảng 2 tiếng cho đến khi mềm, vớt ra để ráo, xay nhỏ.
Bánh ui được làm với 2 loại nhân là nhân ngọt và nhân mặn. Nếu ngọt thì được làm bằng đậu Hà Lan (một loại đậu đặc trưng của người Mường ở Hòa Bình) hoặc đậu xanh. Theo người dân ở đây, nho ngon nhất. Hạt nho đem nấu chín rồi giã nhỏ, cho vào bát trộn đều với đường. Còn với phần nhân mặn, bạn chỉ cần ướp thịt heo với gia vị và một chút hạt tiêu.
Lá gói cũng là một yếu tố quyết định đến độ ngon của bánh. Lá dùng để gói bánh là lá chuối rừng hoặc lá chuối tây, cắt khúc vừa ăn. Trước khi gói, người ta thường phơi lá chuối ngoài nắng hoặc hơ qua lửa cho mềm để lá không bị rách khi gói, sau đó dùng khăn lau sạch lá trước khi gói bánh. Anh Bùi Văn Bình, ở xã Tự Do, huyện Lạc Sơn (Hòa Bình) cho biết: “Ở xứ Mường, tùy theo vùng miền mà gói lá khác nhau, để bánh đạt được mùi thơm đặc trưng thì lá lốt. tốt. tốt nhất ”.
Bột năng hòa với nước, vo thành một khối trắng tinh rồi cắt thành từng viên nhỏ, cho nhân vào giữa, vo tròn. Khi gói, đặt hai miếng bánh ở hai đầu đối xứng nhau trong lá chuối, cuộn lại, xoắn nhanh và chặt tay. Sau đó, gập hai đầu lại và dùng dây mềm buộc lại, cuối cùng cắt phần cuống lá chuối thừa cho gọn gàng và đẹp mắt. Chiếc bánh có hình dáng khá lạ và đặc biệt với hai phần giống hệt nhau như anh em sinh đôi, hai chiếc bánh úp vào nhau, tuy hai mà như một.
Bánh sau khi gói xong được đặt ở tư thế thẳng đứng để khi hấp bánh chín đều. Hấp bánh trong khoảng 1 tiếng, khi lá chuối chuyển sang màu sẫm là bánh đã chín, gắp bánh ra đĩa. Khi ăn, gỡ dây, tách hai đầu lá đang bọc hai phần bánh, nhẹ nhàng bóc lớp lá chuối bên ngoài từ trên xuống theo chiều của gân lá.
.jpg "Vào ngày Tết, nhấp một ngụm rượu cần, thưởng thức chiếc bánh và trao nhau những điều ước là phong tục lâu đời của người Mường.")
Hương vị của lá chuối, lá dương quyện với bột nếp dẻo thơm, nhân đậu bùi bùi, tan trong miệng tạo nên một ấn tượng khó quên. Ông Phạm Quốc Duyệt, xóm Đúng Thà, xã Thu Phong (Cao Phong) chia sẻ: Người dân Cao Phong thường có phong tục làm bánh ú trong ngày Tết. Trên bàn thờ tổ tiên, bên cạnh đĩa xôi, thịt gà, cặp bánh chưng thì không thể thiếu đĩa bánh bèo. Cũng giống như gói bánh chưng, những đứa trẻ ở đây cho rằng mỗi khi nhìn thấy bà nội, thấy mẹ gói bánh tét là thấy Tết.
Bánh tẻ đã đi vào tiềm thức của người dân xứ Mường bình dị, hiền hậu. Ngày nay, ở nhiều nơi trên địa bàn tỉnh Hòa Bình vẫn còn giữ tục bốc thơm trong ngày Tết. Tức là sau khi cúng ông bà, tổ tiên, người thân sẽ treo một cặp bánh ú, bánh chưng lên từng loại nông cụ như cuốc, cày, dao, liềm… và bóc bánh cho các con vật trong nhà ăn. . Hành động đó như một lời cảm ơn chân thành mà bạn đã cùng họ lao động, sản xuất và bảo vệ ngôi nhà trong năm vừa qua. Đó cũng là một trong những nét đẹp văn hóa đầy tính nhân văn của dân tộc Mường.