Chiếc cốc Lycurgus – một hiện vật kỳ thú gây chấn động giới khoa học khi phát hiện ra người ta đã sử dụng công nghệ nano để tạo ra nó. Tuy nhiên, đây không phải là sáng tạo của xã hội hiện đại, thay vào đó chiếc cốc này được làm từ thời La Mã cổ đại – 16 thế kỷ trước.
Trong một số xưởng chế tác vàng và thủy tinh của Đế chế La Mã cổ đại, một số công trình sáng tạo đặc biệt đã được tạo ra bằng cách sử dụng một công nghệ mà ngay cả ngày nay chúng ta cũng khó có thể hiểu được. Vì vậy chiếc cốc Lycurgus đã khiến cả thế giới phải đau đầu và kinh ngạc vì vẻ đẹp và đặc tính của nó – chiếc cốc có thể đổi màu tùy theo tác động của ánh sáng.
“Chiếc cốc Lycurgus” được làm ở La Mã cổ đại cho thấy kỹ năng cực kỳ điêu luyện của những người thợ thủ công La Mã. Nó được làm bằng thủy tinh, cao 15,8cm, được trang trí tinh xảo và công phu, điêu khắc bằng công nghệ từ xa xưa. Các chuyên gia cho biết chiếc cốc được làm từ khoảng năm 290 đến năm 325, cho thấy sự khéo léo của những người thợ thủ công cổ đại. Trên chiếc cốc nhỏ “Chiếc cốc của Lycurgus” được mô tả cái chết của Vua Lycurgus ở Thrace. Hình ảnh màu xanh đục trên cốc khi gặp ánh sáng phía sau sẽ chuyển thành màu đỏ đục.
Sự thay đổi màu sắc của cốc này chủ yếu phụ thuộc vào hướng của ánh sáng. Khi được chiếu sáng từ phía trước, màu của nó là xanh lục và mờ đục, nhưng khi được chiếu sáng từ phía sau, nó có màu đỏ, khác hoàn toàn so với ban đầu.
Rõ ràng là người La Mã cổ đại đã phát hiện ra một tính chất thú vị của thủy tinh, vốn luôn được coi là mục tiêu cuối cùng của việc chế tạo một số đồ vật bằng thủy tinh, nhưng ngay cả với công nghệ hiện đại, kỹ thuật này vẫn rất khó thực hiện thành công.
Vào những năm 90 của thế kỷ trước, các nhà khoa học tại Bảo tàng Anh ở London đã tiến hành nhiều cuộc nghiên cứu về chiếc cốc Lycurgus. Khi kiểm tra dưới kính hiển vi, họ phát hiện ra rằng những hiệu ứng thay đổi màu sắc này đến từ sự hợp nhất rất phức tạp của các hạt nano kim loại (các hạt vật liệu vàng và bạc có kích thước nhỏ hơn 1.000). lần của một hạt muối).
Hiệu ứng đổi màu đạt được nhờ những người thợ thủ công biết cách khảm các phân tử vàng và bạc cực nhỏ vào thủy tinh. Các nhà nghiên cứu Anh đã kiểm tra các mảnh vỡ cốc bằng kính hiển vi và họ phát hiện ra rằng đường kính của mỗi phân tử kim loại nhỏ tới 50 nanomet, tương đương với 1/1000 của một hạt muối. Công nghệ nano hiện đại cũng khó đạt tới kích thước này, có vẻ như công nghệ cổ đại tiến bộ xuyên thời gian, điều này thực sự khiến các học giả phải đau đầu tìm câu trả lời xác đáng.
Khi David Benjamin Harden, một trong những người đầu tiên được tiếp cận với bản phân tích và kiểm tra nó, ông đã rất ngạc nhiên đến mức mô tả chiếc cốc là “mảnh thủy tinh kỳ diệu nhất mà chúng ta biết từ thời kỳ đó”.
Chiếc cốc có thành phần hóa học tương tự như các đồ tạo tác bằng thủy tinh khác từ thời La Mã: silica, soda và vôi; 0,5 mangan và các nguyên tố khác; Và tất nhiên, chiếc cốc này cũng có thành phần gồm cả bạc và vàng ở dạng hạt nano – thành phần chính tạo nên màu sắc có thể thay đổi được. Ngoài sự thay đổi màu sắc dưới góc độ ánh sáng, sắc tố của cốc còn thay đổi theo chất lỏng đổ vào.
“Chiếc cốc Lycurgus” được trưng bày trong Bảo tàng Anh từ năm 1958. Khi ánh sáng chiếu vào nó, các electron dao động dọc theo kim loại, khiến chiếc cốc đổi màu tùy theo vị trí của mắt người quan sát. Có thể công nghệ nano cổ đại là có thật. Ông Gang Logan Liu – kỹ sư Đại học Illinois (Mỹ) cho biết: “Người La Mã có thể đã biết cách tạo ra những tác phẩm nghệ thuật tuyệt đẹp bằng công nghệ nano. Theo chúng tôi, đây là một ứng dụng khoa học tuyệt vời”.
Vào thời điểm đó, phát hiện này đã gây ra bất ngờ, nhưng cũng gây ra nhiều hoài nghi. Nhiều nhà khoa học đã bác bỏ khả năng 1.600 năm trước, những người thợ thủ công không có kiến thức về công nghệ nano có thể tạo ra một sản phẩm tiên tiến như vậy. Ngay cả khi có kiến thức, công nghệ lúc bấy giờ vẫn còn quá lạc hậu và không thể hỗ trợ quá trình sản xuất. Để tạo ra những hạt kim loại cực nhỏ đó sẽ cần những loại máy móc rất đặc biệt.
Đồng thời, sự kết hợp chính xác của các kim loại cũng làm dấy lên nghi ngờ. Nhưng dẫu sao, mọi thứ vẫn còn nằm trong vòng nghi vấn, nhưng sự thật thì chiếc cốc này đã có tuổi đời 16 thế kỷ và hơn thế nữa, nó thực sự thuộc về người La Mã cổ đại. .
Thật đáng kinh ngạc khi nghĩ rằng người La Mã cách đây hơn một thiên niên kỷ rưỡi có thể hiểu và sử dụng các hạt nano vào thời điểm đó – công nghệ mà con người hiện đại mới chỉ khám phá và sử dụng trong vài thập kỷ. năm.