Trong khi bố còn đang hái đu đủ non để làm món cá kho thì cô gái đã chuẩn bị bữa sáng với món “lòng ngầy ngậy” và gà nướng. “Ku Hang” là loại gạo mới bắt đầu chuyển qua giai đoạn làm cốm, màu xanh ngọc, có vị ngọt dịu, ít dùng trong gia đình, chỉ đãi khách.
Lòng hồ trước bản Đá Bia xưa kia là một thung lũng lớn, cả bản Mường đã định cư lâu đời, với ruộng bậc thang, suối chảy róc rách, hàng trăm ngôi nhà sàn dài kiên cố. Khi có công trình thủy điện, làng di dân. Mùa nước nào cạn và đến tháng 4 này, nhìn qua mặt hồ vẫn còn dấu tích của làng xưa. Đó là những đường uốn lượn, những mảng trồi sụt như mâm xôi, như lòng chảo… Cuộc sống có nhiều thay đổi, nhưng mọi giá trị tinh túy vẫn tồn tại một cách bền bỉ. Bà con kể rằng, cách đây nửa thế kỷ, từ thuở quần tụ trong thung lũng, làng đã có những “sạp hàng tự bao đời”, nay có thêm hàng hóa. Trước cổng mỗi ngôi nhà, một gian nhà bằng tre, nứa trong rừng, lợp bằng lá cọ, ai có nông sản hay vật dụng gì vào nhà bán thì ghi giá vào tờ giấy hoặc ghim lên. , bên cạnh là một chiếc giỏ tre. . Đi làm đồng cả ngày, tối mịt mới về, chẳng tìm được gì. Nếu bạn cho tay vào giỏ, bạn sẽ có tiền. Tuyệt đối không để xảy ra mất mát, hiểu nhầm. Gian hàng bắt nguồn từ thời khó khăn, các gia đình đi làm rẫy xa, có khi còn bắt người lớn nghỉ học để chăm con, bôn ba trên chòi rẫy, nhà có cái gì thì bán kiếm thêm tiền. . trông cậy, dồn hết vào lòng tin của buôn làng.
Gia đình một cô gái Mường Lò Thị Trang đã từng đùm bọc, cưu mang cô đi vùng kinh tế mới Tây Nguyên. Khí hậu khắc nghiệt, chưa kịp thích nghi, cả người già và trẻ nhỏ trong nhà đổ bệnh, thuốc thang chạy liên tục. Đại gia đình quyết định trở về quê cũ. Đụng đến không có tiền, đụng cơm thì hết gạo, bố mẹ Trang cố chắt chiu từng đồng, khăn gói đi tàu về trước. Họ dựng lều ở lưng chừng núi, trải rẫy trồng lúa, trồng ngô, đến mùa thu hoạch, bán hết sạch sẽ trở về đón cha mẹ già, con nhỏ về sum họp. Trong thung lũng xưa, có người đi mãi, có người trở lại, nhưng không một ai từ miền khác đến lập nghiệp. Hơn bốn mươi gia đình “đi lên từ lòng hồ” để bắt đầu cuộc sống mới trên sườn đồi. Họ cùng nhau san núi, san lấp mặt bằng để xây dựng nhà cửa, chuồng trại, vườn tược. Khó khăn, gian khổ nhưng sức sống chưa bao giờ vơi cạn ở xứ Mường. Mẹ của Trang, bà Đinh Thị Yêu, khi còn nhỏ, không được ăn học đàng hoàng, phải nghỉ học giữa chừng để trông đàn em ở rẫy ngô và trở thành lao động chính trong nhà. Giấc mơ đèn sách đã trở thành một lời thề, một lời hứa của nàng như một điều kiện với bất kỳ người đàn ông nào ngỏ lời muốn nàng làm vợ. Nhờ vậy, khi lập gia đình, con cái được học hành đến nơi đến chốn, con trai lớn làm công an, con gái út Trang tốt nghiệp sư phạm theo đuổi đam mê phát triển du lịch.
Lò Thị Trang mang nét đẹp đặc trưng, cuốn hút của người con gái Mường với dáng người cân đối, khỏe khoắn, đôi mắt trong veo, nước da nâu sáng giòn. Cô và hai anh trai của mình đã có một tuổi thơ rất khó khăn. Kể từ khi đại gia đình từ Tây Nguyên trở về, những người con đã sống với ông bà, cha mẹ suốt mười ba năm trên những chiếc thuyền bán hàng rong quanh hồ và sông Đà. Tốt nghiệp sư phạm đúng lúc gia đình gặp biến cố lớn, bố bị gãy xương, vôi hóa cột sống, mẹ bị tai nạn phải mổ 3 lần, đến khi đi lại được, Trang đành gác lại ước mơ. và đi làm công nhân. Sau hơn một năm, anh trở về Đá Bia để phụng dưỡng cha mẹ. Cô đã trải qua nhiều công việc, từ dạy hợp đồng tại trường, nuôi cá trên bè, trồng trọt, bán hàng online, hướng dẫn viên du lịch địa phương. Với niềm đam mê du lịch, được một doanh nghiệp xã hội cho vay 50 triệu đồng để phát triển du lịch cộng đồng, Trang bàn với gia đình mở dịch vụ homestay. Chỉ có người mẹ ủng hộ và tin tưởng vào cô con gái út, còn người bố thì khuyên can: “Con gái yêu, cứ lo dạy dỗ ổn định rồi lấy chồng, sinh con đi, đừng mơ tưởng!”. Sau đó cô gái trẻ vẫn cố gắng thuyết phục gia đình thế chấp sổ đỏ và vay ngân hàng hai trăm triệu đồng.
Có vốn liếng, Trang gọi máy xúc, máy cẩu đến san lấp mặt bằng, mua lại nhà sàn của người dân để xây dựng. Tiền bạc vừa đổi chủ, nhà sắp đổ thì gặp trận lũ lịch sử tháng 10/2017, đường sá sạt lở, cả tháng trời không mở được, cô gái tuổi đôi mươi quyết không đợi thời tiết nữa. nhưng vẫn thuê nhân công dỡ nhà, xếp từng “khúc, từng khúc” vào ghe, chở bằng đường thủy về bến quê, vất vả bốc hàng từ ghe lên. Thợ chỉ xây những phần cơ bản, toàn bộ căn nhà đều do chính tay Trang thiết kế lại, đóng mở cửa, bàn ghế, xây sửa lại bếp, sân vườn… Giờ đây, xóm trọ mang đậm dấu ấn của cô sơn nữ. Người phụ nữ Mường với cái tên thơ mộng “Cảnh hồ” đã trở thành điểm thu hút khách du lịch bậc nhất ở bản Đá Bia. Cả xóm có năm hộ làm homestay, nhưng các hộ khác đều tham gia vào các tổ ẩm thực, văn nghệ, xe ôm, hướng dẫn viên địa phương … phục vụ du khách với nhiều loại hình dịch vụ như: Trải nghiệm lao động sản xuất, văn nghệ làng nghề, tắm thuốc, chèo bè, đạp xe, leo núi, chèo thuyền kayak… Du lịch làm cho bản Mường thêm trù phú, lung linh.
Một buổi sáng, tôi bước xuống con thuyền đang neo trong bến, vừa cởi dây buộc vừa trôi trong sương. Trang từng tâm sự: “Nước không lạnh như mình nghĩ, sờ vào sẽ thấy rất ấm, ấm như đang nấu trong bếp vậy!”. Nhưng tôi không dám chạm vào. Tôi nhìn xuống mặt hồ, cảm giác đôi mắt không chớp đang nhìn lên trời. Ngay cả khi bình minh ló dạng, làn khói vẫn chưa tan mà vẫn hòa quyện giữa màu xanh trong mây nước. Sau tiếng vù vù của đàn cá tranh giành mồi, từng đàn vịt trắng rời nhà bè, hóa khói trắng tung tăng bơi về bến. Có khi họp chợ sớm, cả xóm ríu rít từ sáng sớm. Mỗi gia đình mang một ít đồ đi bán, có thể mua thêm đồ gia dụng. Chợ họp trên thuyền. Trên ghe chính là một “cửa hàng tạp hóa” với đầy đủ nhu yếu phẩm, có cả sạp bán quần áo, đồ dùng… Ở gian gần mũi ghe là nơi để người dân bày bán thêm. Chợ bên dưới thị trấn rất xa, gần bốn mươi cây số, nên “chợ thuyền” là hoạt động chính ở đây. Theo con nước, hàng ngày “ghe tạp hóa” dừng ở một bến đò quanh lòng hồ sông Đà, định kỳ quay trở lại. Trẻ con mong đến chợ, xin cha mẹ đổi tiền lẻ để mua bánh rán, bánh kẹo… Người già có khi chẳng mua bán gì, vẫn chống gậy chờ chợ, vừa đi trên chiếc ghe lớn vừa chống gậy nhìn người. . đi ngang qua.
Có lần tôi tặng một cô gái Mường những vần thơ: “Đà Bắc, dải khăn xếp Tây Bắc / Bờ vai em ngây ngô / Trong mắt hồ soi rõ kỷ niệm xưa / Khói nhà còn tỏa hương. trở thành mây ”. Buổi sáng, ngồi trên bậc thềm Đá Bia nào đó, nhâm nhi tách trà ấm nhìn ra hồ, ngắm những bông bồ công anh rực rỡ trong vườn nở tràn ra bến tàu, mới thấy mùa hè đã chuyển sang cảm xúc trong xanh, tươi mát. Vạn vật bừng lên sức sống từ từng sắc sương, làn nước, nụ cười mến khách …
Lo Mai’s Notes