Làng Trung Kiên (xã Nghi Thiết, huyện Nghi Lộc, Nghệ An) một thời nổi tiếng với nghề đóng tàu vỏ gỗ, góp phần đưa ngư dân vươn khơi bám biển.
Nhưng hiện nay, làng nghề hơn 700 năm tuổi này có nguy cơ bị đóng cửa.
Xưởng đóng tàu Liên Lễ của ông Hoàng Văn Lễ nằm im không một bóng người
Nhớ tiếng búa, tiếng cưa vang vọng vỏ tàu.
Những ngày đầu tháng 9, PV Báo Giao thông có dịp trở lại làng đóng tàu Trung Kiên nổi tiếng một thời với đầy ắp kỷ niệm của một làng quê nhộn nhịp búa, cưa.
Dưới những mái tôn, xi măng của lán xưởng, những con tàu dần dà tạo thành dòng đầy bãi bồi ven đê…
“
Làng nghề đóng tàu Trung Kiên đã có lịch sử 700 năm, được Hiệp hội Làng nghề Việt Nam công nhận là làng nghề tiêu biểu và được Chủ tịch nước khen tặng. Tuy nhiên, từ khi có Nghị định 67 về phát triển đường sắt, cùng với nhiều khó khăn khách quan khác, làng nghề mai một dần.
Hiện địa phương đang quy hoạch lại làng nghề một cách bài bản, khoa học, đầu tư nâng cấp hệ thống đường giao thông trong làng. Đồng thời, chúng tôi cũng khuyến khích người dân giữ gìn nghề truyền thống của ông cha để lại, để khi khó khăn qua đi, làng nghề sẽ phát triển trở lại.
Ông Bùi Văn Thanh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân
Xã nghi thiết
”
Trên thực tế, các lán vẫn còn đó, nhưng giờ chỉ còn một số xưởng có công nhân, trong xưởng không có bóng dáng của những con tàu thành hình.
Thay vào đó, những người thợ đang sản xuất bàn ghế gỗ để bán ra thị trường. Tiếng búa, tiếng cưa vọng vào thân tàu là âm thanh đặc trưng ở vùng ven sông thưa thớt dân cư này.
Phố làng, hàng quán không còn tấp nập khách ra vào từ khắp nơi đến ký hợp đồng đóng tàu.
Chủ nhiệm HTX đóng tàu Trung Kiên Nguyễn Gia In buồn bã: “4 năm nay, nghề đi biển ở Nghệ An không còn sôi động như trước.
Chi phí cao trong khi giá hải sản thấp nên hầu hết ngư dân thua lỗ nên không đóng tàu mới nữa.
Hiện cả HTX chỉ còn 3-4 nhà máy hoạt động cầm chừng, gần 30 nhà máy phải đóng cửa hoàn toàn.
Từ hộ cá thể, năm 2003, làng nghề thành lập HTX đóng tàu Trung Kiên với 39 xã viên và hơn 300 lao động.
Ông In còn nhớ, trước đây, HTX đóng tàu làm ăn rất thành công, có năm đóng hơn 100 chiếc tàu cá công suất lớn. Đây là con số mơ ước của bất kỳ xưởng đóng tàu nào trên cả nước.
“Tuy nhiên, từ năm 2018 đến nay, làng nghề Trung Kiên trở nên hoang tàn. Tiếng búa, tiếng cưa… cứ thưa dần ”, ông In ngậm ngùi.
Ông Hoàng Văn Lễ, chủ một xưởng đóng tàu ở Trung Kiên cho biết thêm: “Từ khi có Nghị định 67 về phát triển đường sắt, xăng dầu tăng, rồi dịch bệnh Covid-19 bùng phát… Nhu cầu đóng tàu ngày càng giảm.
Những con tàu ra đời và hạ thủy tại làng nghề cũng thưa dần. Như 9 tháng đầu năm nay (2022), cơ sở chỉ đóng được 1 tàu, trong khi thời hoàng kim, cơ sở đóng 20-25 tàu / năm.
Trước đây, cơ sở luôn có 60-65 công nhân, nay chỉ duy trì 3-4 công nhân và lấn sân sang làm mộc gia dụng để duy trì hoạt động.
Anh Hoàng Xuân Thắng (SN 1969) làm nghề đóng tàu ở thôn Trung Kiên cho biết, năm 16 tuổi anh đã theo cha học nghề đóng tàu.
Trong thời kỳ hưng thịnh, làng nghề không bao giờ ngơi tiếng đục đẽo, người thợ không bao giờ ngơi tay; đôi khi không có công nhân để đóng tàu.
Bản thân anh và những người thợ khác từng đóng những con tàu gỗ “khủng” có chiều dài lên tới 32m, rộng 7,2m, cao 3,4m.
Lúc bấy giờ có đủ các thế hệ thợ đóng tàu, cao niên, trung niên, thanh niên… những người đi trước truyền kinh nghiệm cho lớp trẻ, lớp trẻ mang khoa học, máy móc thổi vào làng nghề một luồng sinh khí mới. nghề nghiệp.
Những năm gần đây, người dân tìm đến làng để đặt đóng tàu giảm dần, trong khi nhiều nghề khác có thu nhập cao hơn. Vì vậy, làng nghề chỉ còn những người tóc bạc phơ; Thanh niên đều đi lao động, xuất ngoại … để làm việc.
Khi nào thời hoàng kim sẽ trở lại?
Thợ đóng tàu thôn Trung Kiên phải lấn sân sang làm mộc gia dụng trong thời buổi khó khăn
Làng Trung Kiên từ lâu có tên là Hoàng Lão. Không ai biết làng có từ bao giờ, chỉ biết nghề đóng tàu ở đây có từ rất sớm, nghe nói từ đời vua Lê Trung Hưng.
Tương truyền, năm Nhâm Tuất (1442), trong lúc đi du ngoạn, thuyền của vua Lê bị mắc cạn tại xã Ích Hậu (Hà Tĩnh).
Nhóm thợ làng Hoàng Lão được triệu tập để cứu giá. Ông Quan Hầu thông minh cắt đôi con thuyền, được vua ban thưởng, truy tôn là Quan Hậu thần Châu Công. Ở làng Trung Kiên ngày nay vẫn còn đền Quán Hậu.
Sau sự kiện đó, tay nghề của người Hoàng Lão nổi tiếng khắp cả nước. Công nhân Hoàng Lão liên tục được giao đóng nhiều thuyền cho cung điện.
Sử sách còn ghi: Năm Đinh Mão Gia Long thứ 6 (1807), vua sai Nguyễn Đức Huyên cùng Hoàng Kim Điền và hộ vệ biển Phạm Văn Tường đến Hoằng Lao, Nghệ An đốc thúc việc đóng 100 chiếc thuyền. Ô, thuyền kiểu ô Quảng Đông – Trung Quốc.
Sau đó, các triều Nguyễn đều ban hành sắc chỉ cho Hoàng Lão đóng thuyền phục vụ hoàng cung. Người từ nhiều tỉnh khác cũng đến Hoàng Lão mời thợ đóng thuyền.
Trong hai cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc, người thợ đóng tàu Trung Kiên đã nêu cao tinh thần yêu nước. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, người dân Trung Kiên tự hào vì những người thợ dân công hỏa tuyến của làng đã đóng được 12 chiếc phà và 4 cây cầu kiên cố trên sông Lô, góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ. lừng lẫy năm châu.
Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, người dân làng Trung Kiên được chọn đóng tàu không số, hòa vào tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển, góp phần làm nên đại thắng mùa xuân năm 1975.
Chiến tranh kết thúc, Nam Bắc sum họp trong một gia đình, cả nước thi nhau làm ăn, danh tiếng làng nghề đóng tàu Trung Kiên ngày càng vang xa.
Khách hàng từ trong Nam, ngoài Bắc tấp nập đến làng đặt hàng, khắp làng không ngớt tiếng đục, tiếng búa …
Buồn vì làng nghề mấy năm nay đìu hiu, ế ẩm, nhưng những người đóng tàu ở Trung Kiên luôn hy vọng một ngày không xa, nghề đóng tàu sẽ phục hồi như xưa.
“Đóng tàu cũng như chứng khoán, bất động sản… sẽ theo hình sin, qua khó khăn sẽ có thời kỳ phát triển.
Cơ sở vẫn đang tiếp tục cải tạo, nâng cấp để khi có cầu sẽ bắt kịp nhịp phát triển ”, anh Lễ bộc bạch.
Ông In cũng chia sẻ, người đóng tàu mấy chục năm nhưng khi nghề mai một, ông phải chuyển sang làm ruộng, làm mộc… để mưu sinh.
Nhưng so với thu nhập của nghề đóng tàu, họ vẫn muốn quay lại làm việc khi có nhu cầu.
“Người đóng tàu vẫn mong các cơ quan chức năng có giải pháp kịp thời để giúp làng nghề đóng tàu khôi phục sản xuất, vì nghề biển còn rất nhiều tiềm năng”, ông In nói.