Lạm phát đang trở thành một vấn đề nóng trên toàn cầu khi giá xăng ở nhiều nơi đạt mức cao nhất trong lịch sử. Trong khi đó, việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tăng lãi suất khiến đồng USD tăng giá mạnh cũng khiến nhiều nước lo ngại.
Tuy nhiên, Trung Quốc và Nhật Bản là hai quốc gia miễn nhiễm với đợt tăng giá này. Trong khi Trung Quốc chịu ảnh hưởng từ các chính sách điều hành kinh tế thì câu chuyện lạm phát của Nhật Bản không tăng là do … văn hóa doanh nghiệp.
Cụ thể hơn, câu chuyện doanh nghiệp không muốn tăng giá bán sản phẩm để giữ uy tín với khách hàng, văn hóa tôn trọng thương hiệu, đặt khách hàng lên hàng đầu đã khiến nền kinh tế Nhật Bản rơi vào tình trạng giảm phát. lạm phát vẫn chưa đến.
Đầu năm 2022, lạm phát ở Nhật Bản và Trung Quốc thấp hơn nhiều so với các nước khác
Khách hàng là thượng đế
Câu chuyện đặt khách hàng lên hàng đầu không phải là hiếm ở nhiều quốc gia. Nhưng ở Nhật Bản, chúng được nâng tầm thành một loại hình văn hóa, thậm chí trở thành nghệ thuật kinh doanh với tên gọi “Omotenashi”. Tuy nhiên, chính văn hóa tôn sùng khách hàng này đang khiến chính quyền Tokyo đau đầu trong việc điều hành kinh tế trong thời đại lạm phát như hiện nay.
Một số chuyên gia nói rằng các công ty thành lập của Nhật Bản rất biết ơn vì người tiêu dùng vẫn tin tưởng họ trong những năm khủng hoảng từ những năm 1970 đến nay, vì vậy họ muốn giữ uy tín của mình, trong khi những người khác nói rằng đây chỉ đơn giản là nghệ thuật kinh doanh.
Trong khi ở các nước khác, các doanh nghiệp thường chuyển chi phí tăng giá đầu vào như nguyên liệu, nhân công cho khách hàng thì ngược lại, tại Nhật Bản, các công ty lại e ngại việc này. Với văn hóa tôn sùng khách hàng, doanh nghiệp không muốn tăng giá sản phẩm vì sợ mất hình ảnh thương hiệu, bị tẩy chay …
Nhiều sản phẩm ở Nhật Bản có giá như nhau trong nhiều thập kỷ, và nếu thay đổi, các công ty sẽ tổ chức họp báo để xin lỗi khách hàng vì sự bất tiện này. Điển hình như năm 2016, công ty kem Agaki đã đăng video chủ tịch và toàn thể ban giám đốc cúi đầu xin lỗi vì đã tăng giá 10 yên, tương đương 2.000 đồng sau 25 năm giữ nguyên. giá bán.
Để đối phó với lạm phát đầu vào trong khi muốn giữ giá, các công ty Nhật Bản thường cắt giảm chi phí nhân công hoặc lương công nhân, hoặc buộc phải chấp nhận lỗ. Ngay cả khi không bị trừ lương, người lao động Nhật Bản thường ít khi yêu cầu tăng lương sau nhiều năm làm việc cho công ty. Kết quả là, thay vì tăng lạm phát, giảm phát (giá cả đi xuống) xảy ra.
CPI của Nhật Bản không bao gồm giá thực phẩm và năng lượng thấp hơn nhiều so với một số nước
Masamichi Adachi, chuyên gia kinh tế trưởng tại UBS, cho biết: “Tại Nhật Bản, giá hàng hóa nhập khẩu tăng có thể dẫn đến giảm phát. Đó là lý do tại sao thật khó để tưởng tượng lạm phát gia tăng ở đây”. Chi nhánh Tokyo cho biết.
Dữ liệu chính thức cho thấy chỉ số giá tiêu dùng (CPI) ở Nhật Bản đã tăng 2,5% trong tháng 4 năm 2022 so với cùng kỳ năm trước đó, cao hơn nhiều so với mục tiêu 2,1% của ngân hàng trung ương. Nhật Bản (BoJ). Tuy nhiên, nếu loại trừ yếu tố lương thực và năng lượng, tỷ lệ lạm phát thực tế chỉ tăng 0,8% so với cùng kỳ năm trước.
Trước tình hình nhu cầu tiêu dùng yếu ớt này, BoJ đã quyết định duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng, giữ nguyên mức lãi suất ở mức siêu thấp (-0,1%) đã được áp dụng từ năm 2016 bất chấp việc Fed tăng lãi suất. Điều này đã đẩy đồng yên xuống mức thấp nhất so với đồng USD trong 24 năm.
Về mặt lý thuyết, một đồng Yên thấp sẽ làm tăng lạm phát sẽ tạo ra rủi ro giảm phát như đã đề cập ở trên. Mặt khác, chính sách này góp phần tạo ra lợi nhuận từ thị trường nước ngoài của các công ty xuất khẩu. Ngoài ra, đồng yên rẻ cũng hỗ trợ đắc lực cho sự phục hồi của ngành du lịch Nhật Bản, nhất là khi nước này đang chuẩn bị các bước để mở cửa hoàn toàn với du khách nước ngoài.
Đặc biệt, việc duy trì chính sách tiền tệ “siêu nới lỏng” còn nhằm thúc đẩy nền kinh tế và tiêu dùng. Đó là lý do tại sao Thủ tướng Nhật Bản luôn kêu gọi các công ty tăng lương cho người lao động để khuyến khích chi tiêu.
Hiện một số doanh nghiệp ở Nhật Bản đã bắt đầu tăng giá bán sản phẩm nhưng lương vẫn không tăng. Để chống lại tác động của giá cả tăng cao, Chính phủ Nhật Bản đã tung ra một gói kích thích kinh tế bổ sung, trị giá 13,2 nghìn tỷ Yên, tương đương hơn 100 tỷ USD.
Gói kích cầu này chủ yếu là hỗ trợ tiền mặt trực tiếp cho người dân, ứng phó với giá dầu thô tăng, nâng trợ cấp cho các nhà nhập khẩu và phân phối xăng dầu lên 35 Yên / lít xăng và duy trì đến hết tháng 9/2022.
Lạm phát của Nhật Bản bắt đầu tăng lên
Ngoài ra, gói kích cầu này còn cho vay lãi suất thấp đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, mục tiêu là tái cơ cấu doanh nghiệp, hướng tới tăng lương cho người lao động.
Lạm phát “thèm muốn”
Theo hãng tin Reuters, người Nhật không hề sợ hãi, thậm chí là “thèm thuồng” lạm phát. Bằng chứng rõ ràng nhất là phản ứng của chính phủ trước việc đồng Yên mất giá cho thấy họ đang nhìn nhận vấn đề theo hướng tích cực. Đồng nội tệ mất giá có thể tạo cơ hội cho Nhật Bản trong nhiều năm có lạm phát ổn định và đủ cao.
Nhà kinh tế Masamichi Adachi của UBS Securities cho biết: “Đồng yên giảm giá gây bất lợi cho ngân sách của các hộ gia đình ở Nhật Bản, nhưng nhìn tổng thể nền kinh tế, tác động có lợi còn lớn hơn”.
Ngoài văn hóa tôn sùng khách hàng, một nguyên nhân khác là nền kinh tế Nhật Bản vẫn chưa hoàn toàn phục hồi so với trước đại dịch. Người dân nước này vẫn rất thận trọng dù đã được tiêm phòng đầy đủ nên các hoạt động kinh tế du lịch vẫn chưa hoàn toàn trở lại bình thường, từ đó ảnh hưởng đến tiêu dùng và kiểm soát lạm phát.
Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, nỗi ám ảnh về suy thoái từ những năm 1960-1970 và thói quen tiết kiệm là nguyên nhân chính góp phần khiến Nhật Bản “thèm thuồng” lạm phát.
Như chúng ta đã biết, khoảng thời gian gần 20 năm từ năm 1955 đến năm 1973 là thời kỳ nền kinh tế Nhật Bản có tốc độ phát triển rất cao. GDP thực tế theo giá cố định hàng năm (năm cơ sở 1965) của Nhật Bản trong thời kỳ này hầu hết đều có tốc độ tăng trưởng hai con số.
Nếu như năm 1950 Tổng sản phẩm quốc nội (GNP) của Nhật Bản nhỏ hơn bất kỳ nước phương Tây nào và chỉ bằng vài phần trăm của Hoa Kỳ thì đến năm 1960 đã vượt qua Canada thì đến giữa những năm 1960 đã vượt qua Canada. vượt qua Anh và Pháp, năm 1968 vượt qua Tây Đức. Năm 1973, GNP của Nhật Bản bằng một phần ba của Hoa Kỳ và lớn thứ hai trên thế giới.
Tuy nhiên, hàng loạt cuộc khủng hoảng kinh tế xảy ra vào các năm 1973-1975, 1981-1982 và 1985-1986 do cú sốc dầu mỏ cũng như việc đồng Yên tăng giá đã làm chậm tốc độ tăng trưởng của Nhật Bản. Sau đó là cú sốc bong bóng thị trường thập niên 1980-1990 khiến nền kinh tế trì trệ hàng chục năm với lạm phát thấp.
Sau cú sốc bong bóng những năm 1970 và 1980, lạm phát của Nhật Bản luôn ở mức thấp do người dân ngại chi tiêu
Chính những cú sốc này khiến người Nhật ám ảnh, hạn chế chi tiêu, tích cực tiết kiệm, sống tối giản trong khi doanh nghiệp không chịu tăng lương. Kết quả là tỷ lệ lạm phát trong nhiều thập kỷ đã không đạt được mức mục tiêu của BoJ và kéo theo đó là nguy cơ giảm phát.
Vì vậy, khi lạm phát bùng nổ trên thế giới như hiện nay, Nhật Bản không chỉ lo sợ mà còn hy vọng họ sẽ làm bàn đạp để nền kinh tế thoát ra khỏi cuộc suy thoái kéo dài hàng chục năm qua. Phát biểu trước quốc hội Nhật Bản, Thống đốc BOJ Haruhiko Kuroda cho biết ông muốn tận dụng sự mất giá của đồng nội tệ để tạo ra một “chu kỳ trong đó giá cả tăng vừa phải trong khi lợi nhuận doanh nghiệp, việc làm và tiền lương được cải thiện”.
Tuy nhiên, với văn hóa tôn sùng khách hàng và ngại yêu cầu tăng lương như hiện nay, chính phủ Nhật Bản vẫn còn một chặng đường dài phía trước.
* Nguồn: Bloomberg, CNBC, Financial Times
Theo Đời sống Kinh tế