Xôi tím luôn hút hồn du khách mỗi dịp đến với vùng cao phía Bắc. Ảnh: TL
Khi thưởng thức xôi tím ta cảm nhận được mùi thơm, độ dẻo, vị béo ngọt không lẫn với bất kỳ loại nếp nào. Nhiều người đã từng thưởng thức món xôi tím cho rằng ăn xôi này chỉ no chứ không ngán, cũng bởi màu sắc và lá cẩm tạo cho xôi có vị thanh mát, không dễ ngán. Hạt xôi dẻo, ngọt, thơm, có hương vị đặc trưng khó lẫn với bất kỳ loại xôi nào đã từng thưởng thức.
Đồng bào các dân tộc phía Bắc thường ăn xôi tím với muối vừng, khi ăn phải nhẩn nha nhai, càng nhai càng thấy ngọt. Đây cũng là một món ăn tiện lợi, có thể mang ra đồng, thỉnh thoảng nhà có khách đến thăm nhà hoặc liên hoan thường có món chả ram đậm đà. ăn kèm với xôi.
Sở dĩ xôi có màu tím bắt mắt là do trước khi nấu xôi đã được nhuộm màu. Công đoạn nhuộm gạo thành màu tím cũng rất tốn công sức. Loại gạo nếp thường được dùng là loại gạo nếp có hạt to, được ngâm và vo, vo sạch, sau đó đem nhuộm màu tím bằng lá cẩm, một loại cây chỉ có ở vùng núi cao.
Với kinh nghiệm của đồng bào dân tộc, khi nấu xôi tím cần có hai nguyên liệu chính là gạo nếp và lá cẩm. Nếp nương là một loại nếp nương được trồng trên ruộng bậc thang. Lá cẩm hái trên rừng về, rửa sạch rồi cho vào nồi nước nấu lên để có màu tím. Để nước nguội rồi cho gạo nếp vào ngâm vài tiếng để màu tím thấm vào các hạt gạo rồi mới cho vào nồi để đồ xôi.
Cách nấu xôi tím thực ra rất đơn giản, đầu tiên bạn rửa sạch lá cẩm, cho nước vào đun với muối khoáng khoảng 5-7 phút cho đến khi hết màu tím trong lá cẩm rồi lọc bỏ bã. Để nước lá cẩm còn nóng thì cho gạo vào ngâm. Lưu ý nước phải ngập mặt gạo khoảng 3cm vì gạo sẽ nở ra sau khi ngâm. Ngâm gạo nếp với lá cẩm từ 6 – 8 tiếng, như vậy món xôi tím với lá cẩm sẽ ngon và bùi hơn.
Gạo nếp sau khi ngâm với lá cẩm, bạn vớt ra cho vào chõ đồ xôi để bắt đầu món ăn. Nếu không có nồi, bạn có thể nấu xôi bằng nồi cơm điện nhưng xôi sẽ không bông xốp như nấu bằng nồi. Xôi tím có màu đậm hay nhạt tùy thuộc vào nước cốt lá cẩm đặc hay loãng, tùy theo kinh nghiệm của mỗi người. Nếp vừa chín tới, từng hạt nếp dẻo mềm, có màu tím tươi, bóng bẩy, thơm ngon trông thấy.
Xôi ngũ sắc là một nét ẩm thực đặc trưng của các dân tộc vùng cao phía Bắc. Ảnh: TL
Ngoài xôi tím, đồng bào các dân tộc vùng cao phía Bắc còn kết hợp với nhiều loại lá cây, vị thuốc trong tự nhiên có màu đỏ tươi, đỏ thắm, vàng, nâu, tím để chế biến thành mâm xôi ngũ sắc. khách mời.
Xôi ngũ sắc không chỉ ăn ngon mà còn mang nhiều ý nghĩa riêng, mỗi màu sẽ mang một ý nghĩa riêng, tượng trưng cho ước vọng của người dân nơi đây. Màu xanh tượng trưng cho núi rừng bao la, màu vàng tượng trưng cho sự no đủ, màu trắng tượng trưng cho tình yêu, sự gắn kết và sự trong sáng, chung thủy. Mỗi gam màu thể hiện một bức tranh sinh động về đồng bào dân tộc thiểu số mộc mạc và thân thương. Đây là món ăn không thể thiếu trong bữa cơm hàng ngày hoặc đãi khách.
Đối với đồng bào dân tộc thiểu số phía Bắc, ngoài việc dùng để chế biến món ăn, lá cẩm còn được biết đến như một loại cây thuốc có tính mát, có tác dụng chữa các bệnh như ho, viêm phế quản, long đờm. … Nhưng thực ra lá cẩm được sử dụng rất nhiều để món xôi tím có màu sắc đẹp mắt và hấp dẫn
Du ngoạn trên những cung đường miền núi phía Bắc đẹp như mơ, chỉ cần mang theo xôi tím và chút muối vừng, hoặc kèm theo thịt ram mặn là bạn có thể dừng chân ở bất cứ đâu và thưởng thức. Vì vậy, nếu đến đây, thưởng thức những món ăn đậm đà bản sắc và đừng quên màu sắc đẹp mắt và hương vị của món xôi tím – một thức quà dẻo ngon nổi tiếng vùng cao phía Bắc.
NAM HÙNG